Медиоқауіпсіздігі бойынша ата-аналарға кеңестер, жадынама

1 Пункт: СізбалаңыздыңИнтернетке-тәуелділігінен  құтылуүшінкөпкөңілбөлесізбе?Баланыспортқажәнемәденишараларғақатыстырыңыз,сонда бос уақытындакомпьютерлікойындаройнауғауақытыболмайды. Естесақтаңыз! Компьютергеғанақызығатын бала болмайды. Бала толыққандыжәнеүйлесімдідамуыүшіноныңжекебасында,отбасында,қоршағанортасындабақыт,түсіністікжәнесүйіспеншілік болу керек.

 2 Пункт: Интернеттіқолданғандабақылаумеханизмінанықтауғаболады, мысалы:

 -Бала интернеттіқолданғандажанында болу керекнемесекомпьютердіжалпыбөлмеге    орналастыруқажет;

- Интернеттібаламенбіргеқолданукерек;

-Деректергеарнайысүзгілеу (фильтрации) жүйесінорнатуқажет,белгіліақпараттарғаөздігіненқолжетімдіжабылатыніс-әрекеттержасалуыкерек.Ересектеринтернеттіқолданғандасүзгілеу (фильтрации) критериигесұраққояалады, белгілікестеорнатуғаболады.Мысалы:InternetExplorer браузер құрамына  «Қолжетімдішектеу» (ContentAdvisor)- Сервис/ Шолушықасиет/Мазмұны`Tools/ InternetOptions/ Content).Соныменқатаринтернеттібақылаужөніндемынадайбағдарламалардыатауғаболады: NetPolce, K9 WebProtection, KiberПапа,ата-аналарбақылауын,Гогуль,Чистернетбалаларбраузерінқосуғаболады,олар антивирус бағдарламасында бар.

3 Пункт:Сіздіңбалаңыз  әлеуметтікжелідеотыруымүмкін-олКонтакт,Однаклассник,Facebook,Фотострана,Myspace. СоныменқатарМаilпошталықсайтында  «Мой мир» ресурсынакөңілаударыңыз.Желідегіқатынаскезіндебалаңыздавиртуалдыжаңадостар «таныстар» және «достар» пайдаболады,бірақ Интернет-достароларқиянатсызсекілді, бірақ  олар «нағыздостар» болмайды.Балаңызғаескертіпқойыңыз, «жаңадостар» қауіптіболуымүмкін.Виртуалдыарсыздықжәнежиіойынкибераңду  немесекиберқорлықпенаяқталады,соңындакөптеген  азапшегугеәкеліпсоғады.

4 Пункт: Балаларжекеақпараттыкөпшіліккеқолжетімдіқалдыруғаболмайтынынүйретіңіз.Интернетпринциптерінестесақтаңыз: «Сіздіңжазғаныңыздысізгеқарсықолдануымүмкін»Текэлектронды  байланыстәсілдерін  қалдыруғаболады.  Мысалы: e- mailсекілдінемесеicdүшін   арнайыөңделген

5 Пункт: Әлеуметтікжеліде  балаңыздың «досы» болыңыз.Бұлсізгебалаңыздыңжаңа «таныстарымен» және «достарының»  виртуалдықатынасынқадағалауғакөмектеседі.Оғандос тек жақсытанысы болу керекекенінтүсіндіріңіз.

6 Пункт:СізбалаңыздыңИнтернеттеқаншауақытотыратынынқадағалаңыз.Желідеұзақуақытотырса ,әсіресеәлеуметтікжеліде,блогта,педофильжағынанойынғақұмартуымүмкін.

7 Пункт:Егерсізтексергенненкейінбалаңызшошитын,қобалжитын,абыржитынболса, моральдыаспектігеқарамастанбалаңыздыңэлектрондыпоштасын  жиіоқыптұрыңыз.

8 Пункт:Қылмыскер мен педофильденқорғанудыңбастықұралы-бала виртуалдытаныстарвиртуалдыболыпқалатынынұғынуыкерек.СондықтанИнтернеттентапқандостарышынайыемес,олармената-аналарыныңқарауынсыз  кездесугеболмайды.

9 Пункт: Желідеарсыздық пен балағаттауданқұтылуқұралы-пайдаланушыелемеуіқажетжәне  ешқашанжеңілмеуікерек. Қарсыласынқалайжеңукеректігін; көргісікелмейтін «қонақтарды» қалайбұғаттауды;пайдаланушыны «қаратізімге» қосуды;сайтмодераторынашағымжасаудыбалағатүсіндіріңіз.

10 Пункт: Интернет-дүкендеріненжағымсызсаудажасаудан  алшақжүрукерек, Интернетте  «қаратізімдердің» пікіріноқыңыз.Сіздіңсайттасатушыныңнақтымекен-жайыжәне телефоны жоқболса,бірақжүзпайызтөлемталапетсе, төменбағадағытауар  қызықтырса, бірнешеереженіұстаңыз.

11 Пункт:Компьютердівирустансақтауүшінарнайы  бағдарламаларорнатыңызжәне оны жиіауыстырыпотырыңыз.Компьютерде  белгісізфайлдардысақтауғаболмайтынын,ссылкабойыншабөтенненөтуге,белгісізфайлдарды  кеңейтілген,*ехетүріндежіберугеболмайтынынмұндайфайлдар да вирус немесе троян болуымүмкінбалағатүсіндіріңіз.

Балаларды  жыныстыққатынасқаитермелеутуралыата-аналар  не білуіқажет?

1.Балалар сирекөтірікайтады,оларжыныстыққатынасжасалды,жәбірлеушініжақтайды,әртүрліжәбірленудіңдеңгейінарттырыпайтады.Балаларжәбірленгенітуралы  өзөмірлерініңойранболғанынбілмейқалады.Сондықтан,егероларжәбірленгенітуралыайтатынболса,ондаолардыңсөзінекөңілаударукерек.

2.Балалар да барлықтіріжансияқты, өзінетиіскенкісігежақсысезімдеқарайды.Бұлсезімсезінумінезінеқарамастан,ақырындаппайдаболады.Баламенжыныстыққатынас-бұлбалағазиянтигізетінінересектер  білім мен тәжірибенімеңгергенде, сезінуікерек.

3.Балалармен жыныстыққатынасжасайтынадамдар (75-90 пайызжағдайда),оларбаланыжақсыбілетіндержәнеоғансеніптапсырғандар.Жәбірленгенжағдайдың 50 пайызынанастамы ,оларәкелері,өгейәкелернемесебасқа да отбасыныңжақынадамдары.

4.Балаларды  жыныстыққатынасқаитермелеу-жақындарыныңпайдалануы,сенімгеенгенадамдар,ересектер мен балаларарасындағыорналасубұлұзақсозылған  процесс.Баланыжиіеліктіру, ұзақжыныстықбаптауданжыныстыққатынасқатікелейапарыпсоғады.

5.Баланың жаскезіненбастап,жыныстықжәбірлеуболуымүмкін,баланыңмектепкедейінгіжасыжоғарытәуекелболыпесептеледі.Әсіресе 8-11 жасаралығындағыбалаларжиікездеседі.

6.Кез-келген жыныстықжәбірлеубаланыңденсаулығынзақымдайды.Балажыныстықжәбірлеуде  балалықшағын, жоғалтады, сенімсіздікпайдаболады,эмоциялықмінездердіңартықжерлерінбасынанөткізеді.Балаларұялу,шошусияқтыжекемаңызды , тереңсезімдеболады.Бұлбелгілер,егербаланыңбойынантабылса,ондаемдеукерек,алемделмесеондаержеткенде  де осылайқалыпқояды.Бір де бір бала жәбірленужағдайына  психологиялықдайынемес.Үш-төртжастағы бала мейліншеқоздыруғақабілетіжоқ,ол  әліештеңебілмейді.

7.Жыныстық қатынасжағдайындағымәліметтергеқарасақ,ұлбалалардангөріқызбалалардыжәбірлеукөптепкездеседі.Бірақұлдаржәбірленгендердің саны қатарындабар.Олардың  жыныстыққатынастыотбасынантыс,адамдарарасындажасайтыныбайқалады.

8.Кейде балаларқорыққанынан,қарсылықбілдіругетәжірибесі мен білімініңжоқтығынан   жыныстыққатынасқакеліседі.Мұндайбалаларды  жыныстық  жәбірлеугеитермелейді.

9.Алғашқы кездебалаларғакөңілбөлу мен құштарлықұнауы да мүмкін.Егержәбірлеуұзақ  уақытқасозылса,ондаоғантоқтатуғаәрекетжасауғаболады.Бірақбалалар  өздерінжазалайдыдеп,оныайтуғақорқады.Қандай  жағдайдаболмасын,балаларөздеріжасағанжыныстықжәбірлеудебіреуге жала жабуғаболмайды.

10.Ата-аналар өз  балаларынжыныстықжәбірлепқорқытпайдыдепесептесе,қауіптіадасукезінде  өзотбасынаүлкензиянтигізуімүмкін.