Образовательные учреждения отдела образования города Балхаш

План мероприятий на 2021-2023 годы по реализации Антикоррупционной стратегии РК на 2015-2025 годы и противодействию теневой экономике

27-09-2021 09:25

Указ Президента РК от 26.12.2014 № 986

"Қазақстан Республикасының2015-2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясы туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің2014 жылғы 26 желтоқсандағы № 986 Жарлығы

(2018.04.08. берілген өзгерістермен)

Осы Жарлыққа түсіндірменіқараңыз

Мемлекеттіңсыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатыныңнегізгі бағыттарын одан әрі айқындау мақсатында қаулы етемін:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының2015-2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясы (бұдан әрі — Стратегия) бекітілсін.

ҚРПрезидентінің2018.04.08. № 723 Жарлығымен 2-тармақжаңа редакцияда

2. Қазақстан РеспубликасыныңҮкіметі, Қазақстан РеспубликасыныңПрезидентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдар, облыстардың, республикалықмаңызы бар қалалардың, астананыңәкімдері өз қызметінде Стратегияны басшылыққа алсын және оны іске асыру жөнінде қажетті шаралар қабылдасын.

3. Осы Жарлықтыңорындалуын бақылау Қазақстан Республикасы ПрезидентініңӘкімшілігіне жүктелсін.

4. Осы Жарлыққол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

ҚазақстанРеспубликасының
Президенті
Н. НАЗАРБАЕВ

Астана, Ақорда, 2014 жылғы желтоқсанның26-ы.
№ 986

ҚазақстанРеспубликасы
Президентінің2014 жылғы 26 желтоқсандағы
№ 986 Жарлығымен бекітілсін

ҚАЗАҚСТАНРЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
2015-2025 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН
СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ СТРАТЕГИЯСЫ

Астана, 2014 жыл

1. Кіріспе

"Қазақстан-2050" Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттіңжаңа саяси бағыты" сыбайлас жемқорлықты ұлттыққауіпсіздікке тікелей қауіп-қатер қатарына қояды және мемлекет пен қоғамды осы келеңсіз құбылыспен күресте күш-жігерді біріктіруге бағыттайды.

Қазақстанныңосы маңызды мәселе бойынша қағидаттықұстанымын білдіретін еліміздіңбасты стратегиялыққұжаты мемлекеттіңалдағы жылдардағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатыныңнегізі болып табылады.

Сыбайлас жемқорлықмемлекеттік басқарудыңтиімділігін, елдіңинвестициялықтартымдылығын төмендететіні, әлеуметтік-экономикалыққарыштап дамуды тежейтіні баршаға мәлім.

Қазақстанмемлекеттік тәуелсіздіктіңалғашқы күндерінен бастап сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдыңтиімді, әлемдік стандарттарға сай институттары мен тетіктерін құру бағытымен мақсатты және кезең-кезеңмен жүріп келеді.

Біздіңелімізде қазіргі заманғы сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама жұмыс істеуде, оныңнегізі "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы" және "Мемлекеттік қызмет туралы" заңдар болып табылады, бірқатар бағдарламалыққұжаттар іске асырылуда, мемлекеттік қызмет және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саласындағы функцияларды кешенді түрде іске асыратын арнайы уәкілетті орган құрылды, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет саласындағы халықаралықынтымақтастықбелсенді жүзеге асырылуда.

Әлеуметтікшығу тегі мен мүліктік жағдайына қарамастан, оныңкезінде басшылықорындарға қабілетті және кәсіби дайындалған адамдар орналасатын меритократия қағидаттарыныңнегізінде мемлекеттік қызмет жүйесі қалыптасты, оныңішінде мемлекеттіңәрбір органы мен лауазымды адамыныңфункциялары мен өкілеттіктерініңаражігі нақты ажыратылып және айқындалып қалыптасты.

Шенеуніктердіңазаматтармен тікелей байланыстарын қысқартатын және сыбайлас жемқорлықкөріністері үшін жағдайларды барынша азайтатын мемлекеттік көрсетілетін қызметтер саласын дамыту мен мемлекеттік аппараттыңжұмысын ақпараттандыру жөнінде кешенді шаралар қабылданды.

Қазақстанғаәлемніңнеғұрлым бәсекеге қабілетті 50 елініңқатарына кіруге мүмкіндік берген азаматтардыңөмір сүру деңгейін арттыру, ұлттықэкономиканыңөсуі, бизнесті жүргізу жағдайларын, халықтыңқұқықтықсауаттылығы мен әлеуметтік белсенділігін жақсарту, электрондықүкіметті енгізу жөніндегі қолданылып жатқан шаралар да заңға бағыну мәдениетін және жүріс-тұрыстыңжалпы қабылданған сыбайлас жемқорлыққа қарсы модельдерін қалыптастыру үшін алғышарттар жасайды.

Сонымен бірге экономиканыңодан әрі өсуі, халықтыңәл-ауқатын арттыру, әлемніңнеғұрлым дамыған бәсекеге қабілетті отыз елініңқатарына кіру жөніндегі өршіл міндетті жүзеге асыру бойынша стратегиялықміндеттерді шешу мемлекеттіңсыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатын жаңғыртуға негізделген жаңа жүйелі шаралар қабылдауды және оны іске асырудағы азаматтыққоғам институттарыныңрөлін арттыруды талап етеді, бұл сыбайлас жемқорлықкөріністерін барынша азайтуға мүмкіндік берер еді.

Бұл орайда қазіргі кезеңде мемлекеттіңсыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияны (бұдан әрі – Стратегия немесе Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегия) айқындайтын жаңа бағдарламалыққұжатын қабылдау қажеттігі болып тұр.

Мұндай құжатта сыбайлас жемқорлықдеңгейін түбегейлі қысқартуға, мемлекет пен қоғам өмірініңтүрлі салаларында оны тудыратын себептер мен жағдайларды жоюға қабілетті превентивтік сипаттағы кешенді шараларға жетекші рөл берілуі тиіс. Яғни, басты назар сыбайлас жемқорлықтыңсалдарларымен күреске емес, оныңалғышарттарын жоюға аударылуы тиіс.

Ұлттықэкономиканыңбәсекеге қабілеттілігін арттыру бизнесті дамыту жолындағы әкімшілік кедергілерді жою, Қазақстанда жұмыс істейтін отандықжәне шетелдік кәсіпкерлердіңқұқықтары мен заңды мүдделерін кез келген сыбайлас жемқорлықкөріністерінен тиімді қорғау жөніндегі шаралардыңбасымдығын да көздейді.

Тұтастай алғанда, мұндай Стратегия мемлекет пен қоғамныңтыныс-тіршілігініңнегізгі салаларын қамтуға,жан-жақты және дәйекті сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралар кешенініңәзірленуін және жүзеге асырылуын көздеуге, сөйтіп, мемлекеттік биліктіңбарлықдеңгейлерінде, сондай-ақ, жекеше секторда сыбайлас жемқорлықты барынша азайтуды қамтамасыз етуге, қазақстандықазаматтардыңосы әлеуметтік зұлымдыққа төзімсіз көзқарасын қалыптастыруға тиіс.

Бұл ретте Стратегия айқындайтын базалықбағыттар түпкілікті болуы мүмкін емес. Олар жекелеген іс-шаралардыңорындалуына байланысты және сыбайлас жемқорлыққұбылысына, оныңсебептеріне, сыбайлас жемқорлықжүріс-тұрысты ынталандыруға тереңталдаудыңнәтижелерін, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес саласындағы істердіңжай-күйін байсалды және объективті бағалауды ескере отырып түзетілуге тиіс.

2. Ағымдағы ахуалды талдау

2.1. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саласындағы оңүрдістер

Қазақстандықмемлекет дамуыныңалдыңғы кезеңдерінде жалпы мойындалған нәтижелерге қол жеткізілді, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ісінде айқын оңүрдістер байқалды, оларды күшейту және дамыту ел дамуыныңқазіргі заманғы кезеңіңде осы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияны табысты іске асырудыңкепілі болады.

ҚазақстанТМД елдерініңарасында алғашқылардыңбірі болып осы келеңсіз құбылыспен күрестіңмақсатын, міндеттерін, негізгі қағидаттары мен тетіктерін айқындаған "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы" Заңды қабылдады.

2001 жылдан бастап Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі мемлекеттік бағдарламалар іске асырылуда, олардыңшеңберінде сыбайлас жемқорлықкөріністері пайда болуыныңсебептері мен жағдайларын жою жөніндегі нақты шаралар қабылдануда.

1999 жылдан бастап қолданыстағы "Мемлекеттік қызмет туралы" Заңжәне 2005 жылы Мемлекет басшысы бекіткен Мемлекеттік қызметшілердіңАр-намыс кодексі Қазақстанда есеп берушілік, ашықтықжәне меритократия қағидаттарында құрылған кәсіби мемлекеттік аппаратты қалыптастыру үшін негіз жасады.

Мемлекеттік қызмет пен сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саласындағы реттеуші және құқыққорғау функцияларын біріктіретін арнайы мемлекеттік орган құрылды. Ол мемлекеттік қызметті ұйымдастыру мен өткеру және мемлекеттік аппарат тазалығына мониторинг жүргізу мәселелерін реттеуге ғана арналған емес, оған сыбайлас жемқорлықтыңалдын алу және оныңпрофилактикасы, сондай-ақсыбайлас жемқорлыққылмыстар жасаған адамдарды қылмыстыққудалау функциясы да берілген.

Бұл ретте алдын алу-профилактикалыққызмет жаңа құрылған орган үшін басымды болып табылады.

Жаза бұлтартпастылығы қағидаты табысты іске асырылуда. Сыбайлас жемқорлықіс-әрекеттерін жасағаны үшін әшкереленген шенеуніктер атқарып отырған қызметтері мен шендеріне қарамастан, заңныңбарынша қатаңдығы бойынша жауапты болады.

Қылмыстық-құқықтықсаясат сыбайлас жемқорлыққылмыстарды жасағаны үшін лауазымды адамдардыңқатаңжауапкершілігін қамтамасыз етеді.

Сыбайлас жемқорлыққылмыстары үшін қатал жауапкершілік қажеттілігі Қазақстан Республикасының2010 жылдан2020 жылға дейінгі кезеңге арналған құқықтықсаясат тұжырымдамасында көзделген.

Осындай қағидаттықтәсіл жаңа Қылмыстықкодексте іске асырылған. Мәселен, сыбайлас жемқорлыққылмыстарын жасаған адамдарға мерзімніңескіруі қолданылмайды, шартты түрде соттауғатыйым салынған, мемлекеттік қызметте лауазымға орналасу құқығына өмір бойына тыйым салу енгізілді.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама қылмыстықжолмен алынған мүлікті тәркілеу, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл үшін басшылардыңдербес жауапкершілігі жөніндегінормалармен толықтырылды. Онда "мүдделер қақтығысы" деген маңызды ұғым бекітілген.

Бұл ретте мемлекеттік қызметшілердіңжауапкершілігін күшейтумен қатар олардыңәлеуметтік кепілдіктері де жетілдірілуде.

Мемлекеттік аппараттыңеңбекақысын кезең-кезеңмен, үнемі көтеріп отыру мемлекеттік қызметшілердіңәлеуметтік өзін-өзі сезінуін арттыруға және олардыңөз міндеттерін адал және әділ негізде орындауы үшін жағдайлар жасауға арналған.

Құқыққорғау жүйесін одан әрі жаңғыртудың2020 жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекеттік бағдарламасы мен Құқыққорғау органдарыныңкадр саясаты тұжырымдамасында құқықтәртібі органдарына деген сенім деңгейін арттыруға, мінсіз жүріс-тұрыспен және құзыреттіліктіңжоғары деңгейімен ерекшеленетін персоналды қалыптастыруға бағытталған шаралар көзделген.

Сот жүйесіне деген сенімді арттыруға, азаматтардыңқұқықтары мен заңды мүдделерін қорғау ісінде оныңрөлін күшейтуге ерекше көңіл бөлінуде. Судьялар корпусын қалыптастыру тетігін жетілдіру, электрондықсот ісін жүргізуді дамыту, оныңашықтығы мен қолжетімділік деңгейін арттыру жөнінде шаралар қабылданды.

Жер-жерде ақпаратқа колжетімділік кеңейтілді, оған электрондықүкіметті, сондай-ақмемлекеттік және жекеше құрылымдардыңинтернет-ресурстарын қалыптастыру жөніндегі шаралар ықпал етті.

Азаматтардыңсыбайлас жемқорлықфактілері туралы кедергісіз ақпарат алуы, оныңішінде мемлекеттік органдардыңсенім телефондары мен веб-сайттары арқылы кедергісіз ақпарат алуы үшін жағдайлар жасалды.

Елдіңинвестициялықтартымдылығын күшейту, оныңбәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында кәсіпкерлік қызметті, халықтыңсапалы және тез арада мемлекеттік қызметтерді алуын қиындататын әкімшілік кедергілер жойылуда.

"Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы" Заңныңжәне "Рұқсаттар мен хабарламалар туралы" Заңныңқабылдануымен көрсетілетін мемлекеттік қызметтердіңсапасын арттыру үшін жағдайлар жасалды, рұқсаттар саны мен қызметтіңлицензияланатын түрлері күрт азайды.

Мемлекеттік қызметтерді көрсетудіңтиімділігін бағалау және оныңсапасын сыртқы бақылау жүйесі қалыптастырылды.

Атқарылған жұмыстыңнәтижесінде мемлекеттік қызметтерді көрсетудіңмерзімдерін бұзу саны (2012 жылмен салыстырғанда 8,7 есеге) және оларды көрсету сапасына шағымдардыңсаны (25%-ға) жыл сайын төмендеп келеді, сондай-ақавтоматтандырылған қызметтердіңүлесі (2 еседен астам) және халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы көрсетілетін қызметтердіңүлесі (51%-ға) ұлғайды.

Мемлекеттік сатып алуларды автоматтандыру деңгейі артуда, бұл бәсекеге қабілетті ортаныңқалыптасуына, бюджет қаражатыныңашықжәне тиімді игерілуіне ықпал етеді.

Экономиканыңмемлекеттік емес секторында кәсіпкерлік қызметті жүргізу, жұмысқа орналасу және халықты жұмыспен қамтамасыз ету үшін қолайлы жағдайлар жасалды.

Тұтастай алғанда, аталған шаралардыңқабылдануы Қазақстанға сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет деңгейі бойынша ОрталықАзия өңірінде де, ТМД елдері арасында да көшбасшы орындардыңбірін алуға мүмкіндік берді.

2.2. Шешімін талап ететін проблемалар

Күрделі, тарихи өзгермелі, келеңсіз әлеуметтік құбылыс болып табылатын сыбайлас жемқорлықадамзат өркениеті дамуыныңерте кезеңдерінде пайда болғаны мәлім.

Сыбайлас жемқорлықпроблемасы барлықелдерде бар, ол әлеуметтік-экономикалықілгерілеуді баяулатып, тек өзіне тән көріністермен және ауқымымен ерекшеленеді.

Сыбайлас жемқорлықіс-әрекетініңәмбебап және бәрін қамтитын анықтамасыныңжоқтығына қарамастан, оған еңалдымен шенеуніктердіңбилікті немесе лауазымдықжағдайын жеке пайда алу үшін теріс пайдалануын жатқызады, ал оныңнеғұрлым таралған түрлері ретінде әдетте шенеуніктерді сатып алу, қызметтік өкілеттіктерін пайдакүнемдік мақсаттарда пайдалану болып танылады.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдыңтиімді шараларын әзірлеудіңкүрделілігі оныңжеке алғанда әрбір мемлекет үшін ерекшеліктеріне және оныңөзгермелі сипаттамаларына қарай қиындықтарына да байланысты.

Сыбайлас жемқорлықтыңсебептерін, жағдайлары мен салдарларын айқындаған кезде жергілікті діл, ұлттықжәне діни ерекшеліктер, құқықтықмәдениеттіңдеңгейі сияқты факторлар ескерілуі тиіс.

Сонымен бірге сыбайлас жемқорлыққа қарсы тиімді әрі жүйелі іс-қимылдыңбасты шарттары билік органдарыныңқоғамға есеп берушілігі мен оныңбақылауында болуы, сот төрелігініңтәуелсіздігі мен әділдігі, баяндауда анықжәне қолдануда күрделі емес заңдар, мемлекеттіңкадр саясатындағы меритократия, мемлекеттік рәсімдердіңашықтығы және қоғамныңсыбайлас жемқорлыққа деген төзімсіздігі болып танылады.

Экономиканы жаңғырту және ауқымды әлеуметтік өзгерістер жағдайында Қазақстанда мемлекеттіңқазіргі заманғы әлеуметтік-экономикалықсаясатымен тығыз байланыстырылған, біздіңқоғамныңмәдениеті мен этикасын, осы әлеуметтік зұлымдықпен күрестегі халықаралықтрендтерді ескеретін біртұтас сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияға деген қажеттілік айқын бола түсуде.

Стратегия сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саласындағы мемлекеттік саясаттыңтиімділігін арттырудыңжаңа тетіктері мен құралдары үшін негіз болады.

Тікелей құқыққорғау құрамдасынан басқа, сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатта мемлекеттік басқарудың, мемлекеттік қаражатты бөлудіңжәне пайдаланудыңғылыми негізделген нысандары мен әдістерін таңдау және осыныңнегізінде сыбайлас жемқорлықтыңсебептері мен жағдайларын жою да маңызды.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жүйесінде негіз қалаушы буын сыбайлас жемқорлықтәуекелдерді, олардыңпайда болуына ықпал ететін жағдайлар мен себептерді айқындау және барынша азайту болып табылады.

Сыбайлас жемқорлықтәуекелдерді, олардыңтүрлі салалар мен аяларда таралу деңгейін бағалау, мемлекеттік, оныңішінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметті нормативтік-құқықтықреттеудегі олқылықтарды, мемлекеттік-құқықтықреттеу тетіктерінде туындайтын проблемаларды анықтауға, сондай-ақсыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет процесінде құқыққолдану практикасын жетілдіруге бағытталған шараларды әзірлеуге ықпал етеді.

Қоғамдықөмірдіңнеғұрлым маңызды мәселелерін қозғайтын шешімдерді қабылдаған кездегі ашықтықтыңжеткіліксіз болуы, мемлекеттік аппараттыңқызметінде тиісті азаматтықбақылаудыңжәне қоғамдықпікірді ескерудіңболмауы артықтөрешілдікке, әкімшілік кедергілер мен лауазымдықөкілеттіктерін теріс пайдалануға алып келеді, бұл жиынтығында сыбайлас жемқорлықкөріністерініңөсуіне ықпал ететін келеңсіз факторларды қалыптастырады.

Ұлттықзаңнаманыңбазалықсалаларыныңболып жатқан сапалы жаңаруына қарамастан, қолданыстағыұйымдастырушылық-құқықтықтетіктерде басты проблема тиісті құқыққолдану мәселелерініңшешілмеуі болып қалып отыр.

Сыбайлас жемқорлықкөріністерін болдырмау құралдарыныңбарлықарсеналын пайдалану әлі де өзекті проблема болып табылады.

Қолданыстағы заңнаманыңжәне қазақстандыққұқыққа тән институттардыңсыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл үшін пайдаланылмаған әлеуеті бар, оны толыққанды іске асыру мүмкіндігі осы саладағы шетелдік модельдер мен тәжірибені енгізу мәселелерін қараған кезде барыншаескерілуге тиіс.

Алдын алу-профилактикалықжұмыста да жүйелік жоқ.

Осы орайда сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі уәкілетті орган үшін қылмыстыққудалауға қарағанда, сыбайлас жемқорлықкөріністерініңсебептері мен жағдайларын айқындау мен жоюға бағытталған алдын алу шараларын әзірлеу және қабылдау басымдықболуы тиіс.

Бұл ретте назар жергілікті билік органдарыныңқызметіне де аударылуы тиіс, өйткені, өңірлердегі істердіңжай-күйі үшін олардыңөкілеттіктері мен жауапкершілігі кеңейтіледі және дәл солар өз мемлекеттік көрсетілетін қызметтерімен азаматтардыңкүнделікті мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін қанағаттандыруды қамтамасыз етеді.

Тұтастай алғанда, уәкілетті органныңқызметінде оныңқұқыққорғау және реттеуші функциялары арасындағы теңгерім сақталуы тиіс.

Мемлекеттік функцияларды орындаған кездегі мүдделер қақтығысы да мемлекеттік сектордағы сыбайлас жемқорлықкөріністеріне ықпал ететін маңызды себептердіңбірі болып табылады. Мемлекеттік функцияларды, оныңішінде мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді іске асыру тетіктерін егжей-тегжейлі талдау сыбайлас жемқорлықтыңтаралуына ықпал ететін себептерді айқындауға және жоюға мүмкіндік береді.

Осы күнге дейін азаматтардыңқұқықтықмәдениетін арттыруға және құқықтықағартуға, әсіресе, халықтыңкүнделікті өмірінде неғұрлым сұранысқа ие қолданыстағы құқықтыңсалалары мен нормалары бойынша жеткілікті көңіл бөлінбей келеді.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы насихат негізінен бір жолғы акциялармен және науқандармен, бұқаралықақпарат құралдарындағы шаблон түріндегі сөздермен шектеледі, интернет-кеңістік жеткіліксіз пайдаланылады.

Іс жүзіндегі ақпараттықөріс сыбайлас жемқорлықкөріністеріне мүлдем төзбеушілікті қалыптастыруда қоғамды шоғырландыруға әрдайым ықпал ете бермейді.

Сыбайлас жемқорлықпроблемаларын және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мемлекет қабылдап жатқан шаралардыңтиімділігін зерделеуге арналған социологиялықзерттеулердіңдеңгейі мен сапасы жетілдіруді қажет етеді.

Қызметтікэтиканыңнормалары мен қағидаларын бұзушылықтардыңсыбайлас жемқорлыққұқықбұзушылықтардыңөзінен әлі де заңнамалықдеңгейде аражігі ажыратылған жоқ, бұл сыбайлас жемқорлықтықтыңнақты көрінісін бұрмалайды, мемлекеттіңсыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестегі өзекті бағыттарына күш-жігерін шоғырлауға кедергі жасайды және елдіңсыбайлас жемқорлықрейтингісініңнегізсіз өсуіне әкеледі.

Бұл ретте сыбайлас жемқорлықіс-әрекеттері мен тиісінше оларды жасағаны үшін қолданылатын жаза деңгейлері арасындағы аражік нақты ажыратылмаған.

Жекеше сектордағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелеріне деген тәсілдерді де айқындау уақыты келді.

Мемлекеттіңкәсіпкерлік субъектілерініңқызметіне араласуы сыбайлас жемқорлықтыңтаралу саласын және оныңанықтамасына жататын адамдар тобын айқын түсінуге негізделуі тиіс. Бұл ретте бизнесті дамыту үшін әкімшілік кедергілер мен елдегі қолайлы инвестициялықахуалды қамтамасыз ету ісінде қиындықтар жасалмауы тиіс. Тұтастай алғанда мемлекеттіңкәсіпкерлік қызметке қатысуы қысқаруға тиіс.

Тәуелсіз Қазақстанныңжалпы әлемдік кеңістікке одан әрі кірігуі бойынша жасап жатқан қадамдары біздіңелімізді сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелерінде қабылданған белгілі бір халықаралықстандарттарды ескеруге міндеттейді.

Сонымен бірге, мұндай стандарттар шетелдік серіктестердіңұсынымдарын пайдаланып қана енгізілмеуі тиіс. Халықаралықтәжірибе оныңережелерініңел Конституциясына, қалыптасқан заңнамалықжәне құқыққолдану практикасына сәйкес болуы тұрғысынан, дәстүрлі және біздіңелге тән құқықтықтетіктер мен институттардыңқалыптасу және жұмыс істеу ерекшеліктерін ескере отырып, мұқият зерделенуге және егжей-тегжейлі талдауға жатады.

2.3. Сыбайлас жемқорлықкөріністеріне ықпал ететін негізгі факторлар

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы тиімді іс-қимыл жүйесін қалыптастыру үшін еңалдымен қазіргі заманғы жағдайларда оныңкөріністеріне ықпал ететін негізгі факторларды айқындау қажет.

Оныңішінде қазіргі уақытта неғұрлым өзектісі біріншіден, олардыңнормалары құқыққолдану кезінде сыбайлас жемқорлықіс-әрекеттерін жасауға көбіне жағдайлар жасайтын салалықзаңдардыңжетілдірілмеуі болып табылады.

Құқықтанудыңқыр-сырын білмейтін азаматтар үшін практикада мұндай заңдардыңережелерін дұрыс түсіну мен тиісінше ұғыну қиынға соғады.

Екіншіден, мемлекеттік және корпоративтік басқару ашықтығыныңжеткіліксіз болуы. Басқарушы шешімдерді әзірлеу және қабылдау процестері, оныңішінде азаматтардыңқұқықтары мен заңды мүдделерін қозғайтын шешімдер туралы сөз болған жағдайларда әлі де еңжабықпроцестердіңбірі болып қалуда.

Үшіншіден, лауазымды адамдардыңмемлекеттік қызметтерді көрсеткен кездегі халықпен тікелей байланысына байланысты сыбайлас жемқорлықтәуекелдері сақталуда.

Төртіншіден, халықтың, оныңішінде мемлекеттік сектор қызметшілерініңөздерініңқұқықтықмәдениетініңдеңгейі әлі де төмен, бұл арам пиғылды қызметкерлерге оны пайдакүнемдік, құқыққа қарсы мақсаттарда пайдалануға мүмкіндік береді.

Бесіншіден, азаматтар мінез-құлығыныңсыбайлас жемқорлыққа қарсы моделін және сыбайлас жемқорлықты қабылдамаудыңқоғамдықахуалын қалыптастыру бойынша кешенді және мақсатты ақпараттықжұмыстыңболмауы.

Алтыншыдан, мемлекеттік қызметшілердіңжекелеген санаттарыныңеңбекақысыныңжәне мемлекеттік қызметтегі әлеуметтік кепілдіктердіңжеткіліксіз деңгейі.

3. Мақсат пен міндеттер

3.1. Мақсат пен нысаналы индикаторлар

Осы Стратегияныңмақсаты мемлекеттіңсыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатыныңтиімділігін арттыру, сыбайлас жемқорлықтыңкез келген көрінісіне "мүлдем төзбеушілік" ахуалын жасау арқылы сыбайлас жемқорлыққа қарсы қозғалысқа бүкіл қоғамды тарту және Қазақстанда сыбайлас жемқорлықдеңгейін төмендету болып табылады.

Стратегияда қолданылатын нысаналы индикаторлар:

мемлекеттік көрсетілетін қызметтер сапасы;

қоғамныңмемлекеттік билік институттарына сенімі;

халықтыңқұқықтықмәдениетініңдеңгейі;

елдіңхалықаралыққоғамдастықтағы беделін арттыру және тиісті халықаралықрейтингтерді, оныңішінде "Transparency International" сыбайлас жемқорлықты қабылдау индексіндегі Қазақстанныңрейтингін жақсарту.

3.2. Стратегия міндеттері:

мемлекеттік қызмет саласындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл;

қоғамдықбақылау институтын енгізу;

квазимемлекеттік және жекеше сектордағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл;

соттар мен құқыққорғау органдарында сыбайлас жемқорлықтыңалдын алу;

сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениеттіңдеңгейін қалыптастыру;

сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша халықаралықынтымақтастықты дамыту.

Стратегияныңмақсаты мен міндеттері "Қазақстан-2050" Стратегиясыныңмақсаттарына қол жеткізуге бағытталған, "Нұр Отан" партиясының2015-2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі бағдарламасыныңережелерін, сондай-ақбасқа да қоғамдықбірлестіктердіңұсыныстары мен пікірлерін ескереді.

4. Түйінді бағыттар, негізгі тәсілдер және басым шаралар

4.1. Мемлекеттік қызмет саласындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл

Сыбайлас жемқорлықіс-әрекеттерініңсалдарынан материалдықжәне материалдықемес игіліктер заңсыз алынады, оныңнәтижесінде қоғам мүдделеріне нұқсан келтіріледі және мемлекеттік биліктіңбеделі төмендейді.

Сондықтан мемлекет қызметтік өкілеттіктерді пайдакүнемдік мақсаттарда пайдалану пайдасыз және мүмкін емес болатын шараларды одан әрі қабылдап, жағдайлар жасайды.

Осындай маңызды шаралардыңбірі мемлекеттік қызметшілердіңтек қана кірістерін емес, сондай-ақшығыстарын да декларациялау болмақ. Бұдан әрі мұндай декларациялау бүкіл халыққа қолданылады, бұл мемлекеттік қызмет жүйесінде заңдылықты сақтауға және ашықтықтықамтамасыз етуге оңықпал етеді.

Мемлекеттік аппаратта сыбайлас жемқорлықтыңдеңгейін азайту үшін шенеуніктердіңеңбекақысы мен әлеуметтік жеңілдіктерін мемлекеттіңқаржылықмүмкіндіктерініңкеңеюіне қарай одан әрі кезең-кезеңмен жоғарылату көзделген. Бұлміндет мемлекеттік қызметшілер еңбекақысыныңжекеше сектормен салыстырғанда әзірше бәсекеге қабілеттілігі жеткіліксіз екендігін ескере отырып та өзекті бола түседі.

Мемлекеттік қызметшілердіңсатылмайтындығы және олардыңқызметініңашықтығы – сыбайлас жемқорлыққақарсы іс-қимыл саясатыныңтабысты болуыныңнегізі.

Сыбайлас жемқорлықкөріністері үшін алғышарттардыңбірі шенеуніктіңазаматпен тікелей байланысы болуы да болып табылады. Мемлекеттік көрсетілетін қызметті алу рәсімі неғұрлым оңай және ашықболса,сыбайлас жемқорлықтыңдеңгейі де соншалықты төмен болады.

Осыған байланысты бірқатар мемлекеттік функцияларды мемлекеттік емес секторға – өзін өзі реттейтін ұйымдарға кезең-кезеңмен беру бойынша шаралар қабылданатын болады.

Қазіргізаманғы ақпараттықтехнологияларды кеңпайдалану да адам факторыныңықпалын барынша азайтады.

Нәтижесінде халыққа электрондықформатта көрсетілетін қызметтердіңкөлемі өсетін болады, оныңішінде осындай форматта рұқсаттарды беру де қамтамасыз етіледі.

Білім беру мен денсаулықсақтаудықоса алғанда, әлеуметтіқсаланыңбазалықсалаларында тиісті қызметтерді электрондықтүрде көрсету сыбайлас жемқорлықты төмендетуге ықпал етеді.

Қызметтіңнеғұрлым сыбайлас жемқорлықшыл саласына жататын мемлекеттік сатып алу жүйесі жаңғыртылатын болады. Нақосында әрбір төртінші сыбайлас жемқорлыққылмыс жасалады.

Ахуалды түбегейлі жақсарту үшін бірыңғай операторды бекіту, тауарларды автоматтандырылған түрде таңдауды енгізу, орындалған жұмыстар мен көрсетілген қызметтерді қабылдау рәсімін жетілдіру сияқты шаралар қажет етіледі.

Мемлекеттік қызметтерді көрсету, оныңішінде кеден, салықсалаларында, ауыл шаруашылығы, жер қатынастары, банк қызметі салаларында мемлекеттік қызметтерді көрсету рәсімдері барынша автоматтандырылады.

"Бір терезе" қағидаты бойынша (ХҚКО арқылы) халыққа көрсетілетін мемлекеттік қызметтердіңтізбесі де кеңейтіледі.

Тұтастай алғанда, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылда ашықтыққағидаты түйінді фактор болып табылады, сондықтан да оны енгізу жөніндегі жұмыс тұрақты, жүйелі негізде, оныңішінде мемлекеттік қызметтерді көрсетудіңсапасы мен қолжетімділігіне мониторинг арқылы жүргізілетін болады.

4.2. Қоғамдықбақылау институтын енгізу

Сыбайлас жемқорлықпрофилактикасыныңпәрменді тетігі қоғамдықбақылау болып табылады.

Мұндай бақылаудыенгізу азаматтыққоғам институттарын жандандыруды ғана емес, тиісті заңнамалықреттеуді де талап етеді.

"Қоғамдықбақылау туралы" Заңныңқабылдануы азаматтықбақылауды ұйымдастыру мен жүзеге асырудыңбазалыққағидаларын нормативтік құқықтықбекіту арқылы алғашқы рет оныңбіртұтас жүйесін құруға мүмкіндік берер еді.

Мұндай заңоныңинституттары мемлекеттіңбеделін нығайтуға және мемлекеттік аппарат жұмысыныңсапасын арттыруға жәрдем ететін азаматтыққоғамды одан әрі дамытуда маңызды рөл атқаруға арналған.

Азаматтардыңқұқықтары мен мүдделерін қозғайтын мәселелер бойынша қоғамдықтыңдаулар, мемлекеттік органдар шешімдеріне қоғамдықсараптама өткізу үшін басшылардыңжұртшылықалдындағы есептерін тыңдау және азаматтардыңалқалы органдардыңжұмысына қатысуы үшінқұқықтықнегіз жасалатын болады.

Заңсыбайлас жемқорлыққа қарсы міндеттердіңөзін де, сондай-аққоғам мен мемлекеттіңтыныс-тіршілігініңбасқа да әлеуметтік маңызы бар мәселелерін шешуге де ықпал етеді.

Бұл ретте қоғамдықбақылаудыңел Конституциясыныңталаптарына сәйкес мемлекеттіңбақылаушы функцияларынан аражігі нақты ажыратылуға тиіс.

Мемлекеттік аппарат жұмысыныңашықтығын қамтамасыз етудіңтағы да бір құралы "Жария ақпаратқа қолжетімділік туралы" Заңболуы тиіс, ол жария ақпаратты алушылардыңқұқықтарын, оны беру, есепке алу және пайдалану тәртібін бекітеді.

Жария ақпаратқа еркін қолжетімділік халықтыңшенеуніктермен артықбайланысы қажеттілігін болдырмайды.

Сыбайлас жемқорлықпен табысты күрестіңаса маңызды факторы азаматтардыңжергілікті маңызы бар мәселелерді шешуге тікелей қатысу мүмкіндігі болып табылады.

Бұған жергілікті өзін өзі басқарудыңөкілеттіктерін кеңейтуді көздейтін заңныңқабылдануы ықпал етеді.

Халыққа еңалдымен жергілікті өзін өзі басқарудыңбюджеттік бағдарламалары бойынша қаражаттыңпайдаланылуына мониторинг пен бақылауға қатысу мүмкіндігін берген жөн.

4.3. Квазимемлекеттік және жекеше сектордағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл

Халықаралықұйымдардыңдеректері бойынша квазимемлекеттік және жекеше сектордағы сыбайлас жемқорлықтыңқаупін оныңмемлекеттік сектордағы ауқымдарымен толықсалыстыруға болады.

Квазимемлекеттік секторда мемлекеттік сатып алулардыңкөлемдерінен жиі асып кететін бюджет кезінде сырт көзге сыбайлас жемқорлықшыл проблемасы соншалықты өткір емес. Алайда қазіргі ахуал бұл сектордағы ашықтықтыңжеткіліксіз екендігін айғақтайды. Сондықтан осы сектордағы есеп берушілікті, бақылауда болуды және шешімдер қабылдау рәсімдерініңашықтығын қамтамасыз ететін ұйымдық-құқықтықтетіктер қажет.

Қазақстанныңәлемніңнеғұрлым дамыған 30 елініңқатарына кіруі іскерлік этика мен бизнесті адал жүргізудіңқазіргі заманғы қағидаттарын сақтау кезінде ғана мүмкін болады.

Жұмыс істеп тұрған Ұлттықкәсіпкерлер палатасы отандықбизнестіңмүдделерін қорғауменқатар оныңашықтығы мен сатылмайтындығы үшін жауаптылықта өз үлесін атқаруға және корпоративтік сектордағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша шаралар қабылдауға тиіс.

Бұл жолдағы алғашқы қадам жасалды да – Бизнестіңсыбайлас жемқорлыққа қарсы хартиясы әзірленді. Мұнда Қазақстанныңсыбайлас жемқорлықтан бойын аулақұстайтын жеке кәсіпкерлігініңнегізгі қағидаттары мен постулаттары жарияланған.

Қаржылық-шаруашылыққызметтіңтүрлі салаларында алдағы уақытта бірқатар басқа да сыбайлас жемқорлыққа қарсы шараларды қабылдау керек.

Сондай-ақквазимемлекеттік және жекеше сектор субъектілерініңазаматтарға қызметтер көрсеткен кезде ашықтықты қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасау бойынша шаралар қабылданады.

Бұл, оныңішінде банк саласында электрондықтехнологияларды пайдалануды кеңейту, табиғи монополиялар саласындағы тарифтерді айқындау үшін нақты критерийлерді белгілеу, мемлекеттіңқұрылыс саласы мен экономиканыңбасқа да салаларында қатысуын қысқарту болып табылады.

Сонымен қатар жекеше сектордағы сыбайлас жемқорлықкөріністерімен күрес ол инвестициялықахуалды нашарлатуға және кәсіпкерлер үшін тәуекелдерді көбейтуге әкеп соқпайтындай етіп жүргізілуі тиіс.

4.4. Сот және құқыққорғау органдарындағы сыбайлас жемқорлықтыңалдын алу

Мемлекеттіңсыбайлас жемқорлыққақарсы саясатыныңтиімділігі, бірінші кезекте, негізгі буыны сот төрелігініңмінсіз жүйесі болып табылатын болып табылатын құқықтыңүстемдігін қамтамасыз ету жүйесіне байланысты.

Сот жүйесіне деген сенімді арттыру, сот төрелігін іске асырудыңсапасын жақсарту үшін судьялардыңқызметіндегі сыбайлас жемқорлықты болдырмау, оныңішінде судьялыққа кандидаттарға қойылатын талаптарды қатаңдату арқылы болдырмау бойынша шаралар қабылданатын болады.

Сот ісін жүргізуді оңайлату, оныңжеделдігін арттыру, соттардыңқызметін автоматтандыру сот төрелігіне еркін қолжетімділікті қамтамасыз етуге, сот жүйесі қызметініңашықтығын арттыруға мүмкіндік береді.

Құқыққорғау жүйесініңжұмысындағы басымдықтар жасалған қылмыстарды анықтаудан олардыңпрофилактикасы мен алдын алуға ауысуы тиіс.

Құқыққорғау органдарыныңкадр саясатында мемлекеттік әкімшілік қызметтіңжүйесінде қолданылып жүрген конкурстықіріктеу тетіктерін және меритократия қағидатын енгізу қажет.

Қызметкерлердіаттестаттау және тестілеу рәсімдері жетілдірілетін болады, кадр резервін пайдаланбай ауысуға тыйым салынады.

Құқыққорғау қызметі саласында сыбайлас жемқорлықорта да күштік құрылымдар қызметкерлерініңазаматтармен байланыстары кезінде туындауы мүмкін.

Бұл проблеманыңшешілуі едәуір дәрежеде құқыққорғаушылар қатарыныңтазалығына, жаңа технологиялардыңодан әрі енгізілуіне және тиісті рәсімдердіңавтоматтандырылуына байланысты болмақ.

Тек сыбайлас жемқорлықтан бойын аулақұстайтын құқыққорғау органдары азаматтардыңқұқықтарын, қоғам мен мемлекеттіңмүдделерін тиімді қорғауға қабілетті.

Құқыққорғау қызметін бағалаудыңбасты критерийі халықтыңсенімі болуы тиіс.

4.5. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет деңгейін қалыптастыру

Осы Стратегияда көзделген сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралар кешені жұртшылықтыңкеңқатысуымен сүйемелденуі тиіс.

Мемлекет пен қоғамныңтығыз серіктестігі ғана сыбайлас жемқорлыққа табысты қарсы тұруға мүмкіндік береді.

Қоғамныңқолдауынсыз жоғарыдан жүргізіліп жатқан сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралар тек ішінара нәтиже береді.

Сыбайлас жемқорлыққа деген төзбеушілік әрбір қазақстандықтыңазаматтықұстанымына, ал Адалдықпен Сатылмаушылықмінез-құлықнормасына айналуы тиіс.

Азаматтарда сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет, сыбайлас жемқорлыққа деген берік иммунитет, оған деген жұртшылықтыңмінеуі болмай, қалаған нәтижеге қол жеткізу мүмкін емес. Әрбір қазақстандық, әрбір отбасы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес – бүкіл қоғамныңісі екенін түсіну керек.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыруда өскелеңұрпақпен жұмыс қағидатты маңызды рөлатқарады. Тек жас кезінен мінез-құлықтыңсыбайлас жемқорлыққа қарсы стандарттарын енгізу бұл әлеуметтік зұлымдықты жоюға мүмкіндік береді.

Бала кезінен тұлғаны қазақстандықпатриотизм және сыбайлас жемқорлықты қабылдамау рухында тәрбиелеу маңызды болмақ.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы оқытатын курстармен барлықоқу орындарын, мемлекеттік органдар мен тұтастай алғанда барлықазаматтыққоғамды қамту қажет.

Мұныңжаппай болғанымен, бұл жұмысты азаматтардыңмемлекеттік қызметтерді алу, өз құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау тетіктерін түсінікті және білікті жеткізетін түрлі салалардыңмамандарын пайдалана отырып, кәсіби негізде істеген жөн.

Бұқаралықақпарат құралдары сыбайлас жемқорлықты қоғамныңқабылдамауы ахуалын қалыптастыруды қамтамасыз етуге, қазақстандықтардыңбелсенді азаматтықұстанымдарыныңқалыптасуына, олардыңсыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ісіне белсенді қатысуына ықпал етуге арнаған.

Талай сыбайлас жемқорлыққұқықбұзушылықтар азаматтардыңөз құқықтары мен заңды мүдделерін іске асырған кездегі құқықтықсауаттылығы әлсіздігініңсалдары болып табылады.

Қоғамдағықұқықтықнигилизмніңтүбегейлі жойылуына қол жеткізу қажет.

Бұл ахуалды түзеу үшін халықарасында кеңауқымды түсіндіру жұмысы, олардыңжасын, кәсіби және өзге де ерекшеліктерін ескере отырып, азаматтардыңқұқықтықмәдениетін арттыру жөніндегі жүйелі әрі тынымсыз жұмыс жүргізілуі керек.

Қазақстандашетелдердіңүлгісі бойынша, сыбайлас жемқорлықфактілері туралы хабарлайтын азаматтарды материалдықкөтермелеу енгізілген. Бұл тетік өз пәрменділігін көрсетіп келеді. Азаматтарымыздыңқағидаттықұстанымдарыныңарқасында көптеген сыбайлас жемқорлыққұқықбұзушылықтардыңалдын алу мүмкін болды. Осы бағыттағы жұмысты одан әрі жалғастыру қажет.

Қазақстандыққоғамныңсыбайлас жемқорлыққа қарсы этикасы мен мәдениеті "Мәңгілік Ел" идеологиясыныңконтексінде қалыптастырылуы тиіс. Дәстүрлі рухани құндылықтар мен үздік халықаралықстандарттардыңүйлесімді үйлесуі азаматтардыңзаңды мінез-құлығыныңканондарын жаңадан жасауға мүмкіндік береді.

Сыбайлас жемқорлықты ұлттықмәдениетке жат құбылыс ретінде сезіну және қабылдамау – қоғамымыздыңсыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетініңнегізі.

4.6. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша халықаралықынтымақтастықты дамыту

Қазақстансыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелерінде халықаралықынтымақтастықты кеңейтеді және тереңдете түседі.

Қазақстанныңхалықаралыққұқықтыңтолыққанды субъектісіретіндегі тиімді сыртқы саяси қызметі біздіңеліміздіңхалықаралықсыбайлас жемқорлыққа қарсы процестерге белсенді қатысуын қамтамасыз етеді, оныңішінде БҰҰ-ныңСыбайлас жемқорлыққа қарсы конвенциясына, осы саладағы басқа да құжаттарға қосылуы соныңнәтижесі болып табылады.

Бір жағынан, бұл сыбайлас жемқорлыққа қарсы үздік практиканы пайдалануға ынталандырады, екінші жағынан – шетелдермен ынтымақтастықтыңмүмкіндіктерін кеңейтеді.

Біздіңмемлекет өзара құқықтықкөмек көрсету, қылмыскерлерді экстрадициялаужәне активтерді қайтару бойынша бірқатар келісімдер жасады.

Біздіңсыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатымызды жетілдіруге ЕуропалықКеңеспен өзара іс-қимыл да, бірақөз ерекшеліктеріміз бен ұлттықзаңнаманы ескере отырып, шетелдік тәжірибені пайдалану ықпал ететін болады.

Олар арқылы шетелге, көбіне шығу тегі күмән туғызатын капитал шығарылатын және заңдастырылатын офшорлықаймақтар ерекше назарды талап етеді. Тиісті халықаралықкелісімдер мен шарттарға қол қою офшорлықкомпаниялар қызметініңашықтығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Халықаралықсыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-шараларды өткізу, беделді халықаралықұйымдарға қатысу практикасы жалғасатын болады. Біздіңеліміз трансұлттықсыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес мәселелерін талқылау үшін беделді диалогтықалаңбола беруге ниетті.

5. Стратегияны іске асыруды мониторингтеу және бағалау

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияны іске асыру тетігінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі уәкілетті орган басты орган болып табылады, ал Стратегияны орындауға барлықмемлекеттік органдар, ұйымдар мен мекемелер, мемлекет қатысатын компаниялар, саяси партиялар және басқа да қоғамдықбірлестіктер және тұтастай алғанда азаматтыққоғам қатысады.

Стратегияныңережелерін кезең-кезеңмен іске асыруды Іс-шаралар жоспарықамтамасыз етеді, оны Президент Әкімшілігініңкелісуімен Үкімет бекітеді.

Стратегияныңмақсаттарына қол жеткізудіңқажетті шарты ішкі және сыртқы болып бөлінетін оны орындауды мониторингтеу және бағалау болып табылады.

Орындауды ішкі мониторингтеуді және бағалауды тиісті іс-шараны тікелей орындаушы жүргізетін болады, сыртқыны – арнайы құрылған мониторингтік топ жүргізеді, оған мүдделі мемлекеттік органдардың, жұртшылықпен бұқаралықақпарат құралдарыныңөкілдері кіреді.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияныңіске асырылу жай-күйін тиісті мониторингтеу мен бағалаудыңшарты оныңашықтығы болып табылады.

Тиісті іс-шаралар орындалуыныңбарысы туралы есептер міндетті түрде сыртқы бағалауды алу және жұртшылықтыңпікірін ескеру мақсатында халықтыңназарына жеткізілетін болады.

Бағалау мен жұртшылықтыңпікірі Стратегияны іске асырудыңкейінгі кезеңдерінде ескеріледі.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияны орындаудыңсоңғы сатысы Мемлекет басшысыныңқарауына тиісті есеп енгізу болады.

Құжаттыңіске асырылуы туралы жыл сайынғы ұлттықесеп бұқаралықақпарат құралдарында орналастырылуға жатады.

Указ Президента РК от 26.12.2014 № 986

Об Антикоррупционной стратегии Республики Казахстан на 2015-2025 годы

(с изменениями от 04.08.2018 г.)

В целях дальнейшего определения основных направлений антикоррупционной политики государства постановляю:

1. Утвердить прилагаемую Антикоррупционную стратегию Республики Казахстан на 2015-2025 годы (далее – Стратегия).

Пункт 2 изложен в редакции УказаПрезидента РК от 04.08.18 г. № 723

2. Правительству Республики Казахстан, государственным органам, непосредственно подчиненным и подотчетным Президенту Республики Казахстан, акимам областей, городов республиканского значения, столицы руководствоваться в своей деятельности Стратегией и принять необходимые меры по ее реализации.

3. Контроль за исполнением настоящего Указа возложить на Администрацию Президента Республики Казахстан.

4. Настоящий Указ вводится в действие со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан
Н. НАЗАРБАЕВ

Астана, Акорда, 26 декабря 2014 года
№ 986

УТВЕРЖДЕНА
Указом Президента
Республики Казахстан
от 26 декабря 2014 года № 986

АНТИКОРРУПЦИОННАЯ СТРАТЕГИЯ
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
НА 2015-2025 ГОДЫ

Астана, 2014 год

1. Введение

Стратегия "Казахстан-2050": Новый политический курс состоявшегося государства" возводит коррупцию в ранг прямой угрозы национальной безопасности и нацеливает государство и общество на объединение усилий в борьбе с этим негативным явлением.

Главный стратегический документ нашей страны, отражающий принципиальную позицию Казахстана по этому важному вопросу, служит основой антикоррупционной политики государства в предстоящие годы.

Общеизвестно, что коррупция ведет к снижению эффективности государственного управления, инвестиционной привлекательности страны, сдерживает поступательное социально-экономическое развитие.

Казахстан с первых дней государственной независимости целенаправленно и поэтапно следует курсу на создание эффективных, соответствующих мировым стандартам, институтов и механизмов противодействия коррупции.

В нашей стране действует современное антикоррупционное законодательство, основой которого являются законы "О борьбе с коррупцией" и "О государственной службе", реализуется ряд программных документов, образован специальный уполномоченный орган, комплексно реализующий функции в сфере государственной службы и противодействия коррупции, активно осуществляется международное сотрудничество в сфере антикоррупционной деятельности.

На принципах меритократии, при которой руководящие посты занимают способные и профессионально подготовленные люди, независимо от их социального происхождения и имущественного положения, сформирована система государственной службы, в том числе с четким разграничением и определением функций и полномочий каждого органа и должностного лица государства.

Приняты комплексные меры по развитию сферы государственных услуг и информатизации работы государственного аппарата, сокращающие прямые контакты чиновников с гражданами и минимизирующие условия для коррупционных явлений.

Предпринимаемые меры по повышению уровня жизни граждан, росту национальной экономики, улучшению условий ведения бизнеса, правовой грамотности и социальной активности населения, внедрению электронного правительства, позволившие Казахстану войти в число 50-ти наиболее конкурентоспособных стран мира, также создают предпосылки для формирования культуры законопослушания и общепринятых антикоррупционных моделей поведения.

Вместе с тем решение стратегических задач по дальнейшему росту экономики, повышению благосостояния народа, воплощению в жизнь амбициозной задачи по вхождению в число тридцати наиболее конкурентоспособных стран мира, требует принятия новых системных мер, основанных на модернизации антикоррупционной политики государства и повышения роли институтов гражданского общества в ее реализации, что позволило бы максимально минимизировать коррупционные проявления.

В этой связи на данном этапе есть необходимость принятия нового программного документа государства, определяющего стратегию противодействия коррупции (далее – Стратегия или Антикоррупционная стратегия).

В таком документе ведущая роль должна отводиться комплексным мерам превентивного характера, способным коренным образом сократить уровень коррупции, искоренить причины и условия, ее порождающие в разных сферах жизни государства и общества. То есть акцент должен быть сделан на устранение предпосылок коррупции, а не на борьбу с ее последствиями.

Повышение конкурентоспособности национальной экономики предполагает также приоритетность мер по устранению административных барьеров на пути развития бизнеса, эффективную защиту прав и законных интересов отечественных и иностранных предпринимателей, работающих в Казахстане, от любых коррупционных проявлений.

В целом такая Стратегия должна охватывать основные сферы жизнедеятельности государства и общества, предусматривать разработку и осуществление комплекса разносторонних и последовательных антикоррупционных мер и, тем самым, обеспечить максимальное снижение коррупции на всех уровнях государственной власти, а также в частном секторе, сформировать нетерпимое отношение казахстанских граждан к этому социальному злу.

При этом определяемые Стратегией базовые направления не могут быть раз и навсегда данными. Они должны корректироваться по мере выполнения отдельных мероприятий и с учетом результатов глубокого анализа явления коррупции, ее причин, мотивации коррупционного поведения, серьезной и объективной оценки состояния дел в сфере борьбы с коррупцией.

2. Анализ текущей ситуации

2.1. Положительные тенденции в сфере противодействия коррупции

На предыдущих этапах развития казахстанского государства были достигнуты общепризнанные результаты, наметились очевидные положительные тенденции в деле противодействия коррупции, усиление и развитие которых станет залогом успешной реализации настоящей Антикоррупционной стратегии на современном этапе развития страны.

Казахстан одним из первых в СНГ принял Закон "О борьбе с коррупцией", определивший цели, задачи, основные принципы и механизмы борьбы с этим негативным явлением.

Начиная с 2001 года реализуются государственные программы по борьбе с коррупцией, в рамках которых принимаются конкретные меры по устранению причин и условий возникновения коррупционных проявлений.

Действующий с 1999 года Закон "О государственной службе" и утвержденный Главой государства в 2005 году Кодекс чести государственных служащих создали основу для формирования в Казахстане профессионального государственного аппарата, построенного на принципах подотчетности, прозрачности и меритократии.

Создан специальный государственный орган, объединяющий в себе регуляторные и правоохранительные функции в сфере государственной службы и противодействия коррупции. Он призван не только регулировать вопросы организации и прохождения государственной службы и мониторинга чистоты государственного аппарата, но и наделен функцией предупреждения и профилактики коррупции, а также уголовного преследования лиц, совершивших коррупционные преступления.

При этом предупредительно-профилактическая деятельность является приоритетной для вновь созданного органа.

Успешно реализуется принцип неотвратимости наказания. Чиновники, уличенные в совершении коррупционных деяний, невзирая на занимаемые должности и ранги, несут ответственность по всей строгости закона.

Уголовно-правовая политика обеспечивает жесткую ответственность должностных лиц за совершение ими коррупционных преступлений.

Необходимость суровой ответственности за коррупционные преступления предусмотрена Концепцией правовой политики Республики Казахстан на период с 2010 до 2020 года.

Такой принципиальный подход реализован в новом Уголовном кодексе. Так, на лиц, совершивших коррупционные преступления, не будет распространяться срок давности, установлен запрет на условное осуждение, введен пожизненный запрет на право занимать должности на государственной службе.

Антикоррупционное законодательство дополнено нормами по конфискации имущества, добытого преступным путем, персональной ответственности руководителей за противодействие коррупции. В нем закреплено такое важное понятие, как "конфликт интересов".

При этом, наряду с усилением ответственности государственных служащих, совершенствуются и их социальные гарантии.

Поэтапное, регулярное повышение заработной платы государственного аппарата призвано повысить социальное самочувствие государственных служащих и создать условия для выполнения ими своих обязанностей на честной и справедливой основе.

Государственной программой дальнейшей модернизации правоохранительной системы на период до 2020 года и Концепцией кадровой политики правоохранительных органов предусмотрены меры, направленные на повышение уровня доверия к органам правопорядка, формирование персонала, отличающегося безупречным поведением и высоким уровнем компетентности.

Уделяется особое внимание повышению доверия к судебной системе, усилению ее роли в деле защиты прав и законных интересов граждан. Приняты меры по совершенствованию механизма формирования корпуса судей, развитию электронного судопроизводства, повышению уровня его прозрачности и доступности.

Повсеместно расширен доступ к информации, чему способствовали меры по формированию электронного правительства, а также интернет-ресурсов государственных и частных структур.

Созданы условия для беспрепятственного информирования гражданами о фактах коррупции, в том числе за счет телефонов доверия и веб-сайтов государственных органов.

В целях усиления инвестиционной привлекательности страны, повышения ее конкурентоспособности искореняются административные барьеры, затрудняющие предпринимательскую деятельность, получение населением качественных и быстрых государственных услуг.

С принятием Закона "О государственных услугах" и Закона "О разрешениях и уведомлениях" созданы условия для повышения качества оказываемых государственных услуг, резко сокращено количество разрешений и лицензируемых видов деятельности.

Сформирована система оценки эффективности и внешнего контроля качества оказания государственных услуг.

Результатом проведенной работы стало ежегодное снижение количества нарушений сроков оказания государственных услуг (в 8,7 раза по сравнению с 2012 годом) и жалоб на качество их оказания (на 25%), а также увеличение доли автоматизированных услуг (более чем в 2 раза) и услуг, оказываемых через центры обслуживания населения (на 51%).

Повышается уровень автоматизации государственных закупок, что способствует формированию конкурентной среды, прозрачному и эффективному освоению бюджетных средств.

В негосударственном секторе экономики созданы благоприятные условия для ведения предпринимательской деятельности, трудоустройства и обеспечения занятости населения.

В целом принятие названных мер позволило Казахстану по уровню антикоррупционной деятельности занять одну из лидирующих позиций как в центрально-азиатском регионе, так и среди стран СНГ.

2.2. Проблемы, требующие решения

Коррупция, представляющая собой сложное, исторически изменчивое, негативное социальное явление, возникла, как известно, на ранних этапах развития человеческой цивилизации.

Проблема коррупции существует во всех странах, тормозя социально-экономический прогресс, она различается лишь своими характерными проявлениями и масштабами.

Несмотря на отсутствие универсального и всеобъемлющего определения коррупционного деяния, к нему, прежде всего, относят злоупотребление чиновниками властью или должностным положением для получения личной выгоды, а наиболее распространенными ее видами признаются обычно подкуп чиновников, использование служебных полномочий в корыстных целях.

Сложность выработки эффективных мер противодействия коррупции обуславливается также ее особенностями для каждого отдельно взятого государства и трудностями, связанными с ее изменчивыми характеристиками.

При определении причин, условий и последствий коррупции должны учитываться такие факторы, как местный менталитет, национальные и религиозные особенности, уровень правовой культуры.

Вместе с тем главными условиями эффективного и системного противодействия коррупции признаются подотчетность и подконтрольность органов власти обществу, независимость и справедливость правосудия, четкие в изложении и несложные в применении законы, меритократия в кадровой политике государства, прозрачность государственных процедур и нетерпимость к коррупции в обществе.

В условиях модернизации экономики и масштабных социальных преобразований в Казахстане все более очевидна потребность в целостной антикоррупционной стратегии, тесно увязанной с современной социально-экономической политикой государства, учитывающей культуру и этику нашего общества, международные тренды в борьбе с этим социальным злом.

Стратегия станет основой для новых механизмов и инструментов повышения эффективности государственной политики в сфере противодействия коррупции.

Помимо сугубо правоохранительной составляющей, в антикоррупционной политике не меньшее значение имеет выбор научно обоснованных форм и методов государственного управления, распределения и использования государственных средств и на этой основе устранение причин и условий коррупции.

В системе противодействия коррупции основополагающим звеном является выявление и минимизация коррупционных рисков, условий и причин, сопутствующих их возникновению.

Оценка коррупционных рисков, уровня их распространенности в различных сферах и отраслях способствует выявлению пробелов в государственном, в том числе нормативно-правовом, регулировании антикоррупционной деятельности, проблем, возникающих в механизмах государственно-правового регулирования, а также выработке мер, направленных на совершенствование правоприменительной практики в процессе антикоррупционной деятельности.

Недостаточная прозрачность при принятии решений, затрагивающих наиболее значимые вопросы общественной жизни, отсутствие надлежащего гражданского контроля и учета общественного мнения в деятельности государственного аппарата ведут к избыточной бюрократии, административным барьерам и злоупотреблению должностными полномочиями, что в совокупности формирует негативные факторы, способствующие росту коррупционных проявлений.

В действующих организационно-правовых механизмах главной проблемой остается нерешенность вопросов надлежащего правоприменения, несмотря на происходящее качественное обновление базовых отраслей национального законодательства.

По-прежнему актуальной является проблема использования всего арсенала средств предотвращения коррупционных проявлений.

Действующее законодательство и присущие для казахстанского права институты обладают неиспользованным потенциалом для противодействия коррупции, возможность полноценной реализации которого должна максимально учитываться при рассмотрении вопросов о внедрении зарубежных моделей и опыта в этой области.

Недостает системности и в предупредительно-профилактической работе.

В этом контексте приоритетом для уполномоченного органа по противодействию коррупции должны стать не столько уголовное преследование, сколько разработка и принятие превентивных мер, направленных на выявление и устранение причин и условий коррупционных проявлений.

При этом внимание должно быть сконцентрировано и на деятельности местных органов власти, в силу расширения их полномочий и ответственности за состояние дел в регионах и поскольку именно они своими государственными услугами обеспечивают удовлетворение повседневных нужд и потребностей граждан.

В целом же в деятельности уполномоченного органа должен сохраняться баланс между его правоохранительными и регуляторными функциями.

Конфликт интересов при выполнении государственных функций также является одной из серьезных причин, способствующих коррупционным проявлениям в государственном секторе. Детальный анализ механизмов реализации государственных функций, в том числе государственных услуг, позволит выявить и устранить причины, способствующие распространению коррупции.

До сих пор недостаточно внимания уделяется повышению правовой культуры граждан и правовому просвещению, особенно по отраслям и нормам действующего права, наиболее востребованным в повседневной жизни населения.

Антикоррупционная пропаганда в основном ограничивается разовыми акциями и кампаниями, шаблонными выступлениями в средствах массовой информации, недостаточно задействовано интернет-пространство.

Существующее информационное поле не всегда способствует консолидации общества в формировании нулевой терпимости к проявлениям коррупции.

Оставляет желать лучшего уровень и качество социологических исследований, посвященных изучению проблем коррупции и эффективности принимаемых государством антикоррупционных мер.

На законодательном уровне до сих пор не разграничены нарушения норм и правил служебной этики от собственно коррупционных правонарушений, что искажает реальную картину коррупциогенности, мешает концентрации усилий государства на актуальных направлениях борьбы с коррупцией и ведет к необоснованному росту коррупционного рейтинга страны.

При этом отсутствует четкое разграничение между уровнями коррупционных деяний и соответственно применяемого наказания за их совершение.

Необходимо наконец-то определиться и с подходами к вопросам противодействия коррупции в частном секторе.

Вмешательство государства в деятельность субъектов предпринимательства должно основываться на четком понимании сферы распространения коррупции и круга лиц, подпадающих под её определение. При этом не должны создаваться административные барьеры для развития бизнеса и сложности в деле обеспечения благоприятного инвестиционного климата в стране. В целом же должно происходить сокращение участия государства в предпринимательской деятельности.

Предпринимаемые независимым Казахстаном шаги по дальнейшей интеграции в общемировое пространство обязывают нашу страну учитывать определенные международные стандарты, принятые в вопросах противодействия коррупции.

Вместе с тем такие стандарты должны внедряться не только с использованием рекомендаций зарубежных партнеров. Международный опыт должен подлежать тщательному изучению и детальному анализу на предмет его соответствия положениям Конституции страны, сложившейся законодательной и правоприменительной практике, с учетом особенностей формирования и функционирования традиционных и присущих нашей стране правовых механизмов и институтов.

2.3. Основные факторы, способствующие коррупционным проявлениям

Для формирования системы эффективного противодействия коррупции необходимо прежде всего определить основные факторы, способствующие ее проявлениям в современных условиях.

Среди них наиболее актуальными в настоящее время являются, во-первых, несовершенство отраслевых законов, нормы которых при правоприменении нередко создают условия для совершения коррупционных деяний.

Гражданам, не разбирающимся в тонкостях юриспруденции, на практике бывает сложно правильно понять и надлежаще трактовать положения таких законов.

Во-вторых, недостаточная прозрачность государственного и корпоративного управления. Процесс выработки и принятия управленческих решений по-прежнему остается одним из самых закрытых, в том числе в случаях, когда речь идет о решениях, затрагивающих права и законные интересы граждан.

В-третьих, сохраняются коррупционные риски, связанные с прямым контактом должностных лиц с населением при оказании государственных услуг.

В-четвертых, все еще низкий уровень правовой культуры населения, в том числе самих служащих государственного сектора, что позволяет нечистоплотным работникам использовать его в корыстных, противоправных целях.

В-пятых, отсутствие комплексной и целенаправленной информационной работы по формированию антикоррупционной модели поведения граждан и общественной атмосферы неприятия коррупции.

В-шестых, недостаточный уровень оплаты труда отдельных категорий государственных служащих и социальных гарантий на государственной службе.

3. Цель и задачи

3.1. Цель и целевые индикаторы

Целью настоящей Стратегии является повышение эффективности антикоррупционной политики государства, вовлечение в антикоррупционное движение всего общества путем создания атмосферы "нулевой" терпимости к любым проявлениям коррупции и снижение в Казахстане уровня коррупции.

Целевые индикаторы, применяемые в Стратегии:

качество государственных услуг;

доверие общества институтам государственной власти;

уровень правовой культуры населения;

повышение авторитета страны в международном сообществе и улучшение соответствующих международных рейтингов, в том числе рейтинга Казахстана в Индексе восприятия коррупции "Transparency International".

3.2. Задачи Стратегии:

противодействие коррупции в сфере государственной службы;

внедрение института общественного контроля;

противодействие коррупции в квазигосударственном и частном секторе;

предупреждение коррупции в судах и правоохранительных органах;

формирование уровня антикоррупционной культуры;

развитие международного сотрудничества по вопросам противодействия коррупции.

Цель и задачи Стратегии направлены на достижение целей Стратегии "Казахстан-2050", учитывают положения программы Партии "Hұp Отан" по противодействию коррупции на 2015-2025 годы, а также предложения и мнения других общественных объединений.

4. Ключевые направления, основные подходы и приоритетные меры

4.1. Противодействие коррупции в сфере государственной службы

Вследствие коррупционных деяний происходит неправомерное извлечение материальных и нематериальных благ, результатом чего является подрыв интересов общества и снижение авторитета государственной власти.

Поэтому государство будет и дальше принимать все меры и создавать условия, при которых использование служебных полномочий в корыстных целях будет невыгодным и невозможным.

Одной из важных таких мер станет декларирование государственными служащими не только своих доходов, но и расходов. В дальнейшем такое декларирование будет распространено на все население, что окажет положительное влияние на соблюдение законности и обеспечение прозрачности в системе государственной службы.

Для снижения уровня коррупции в государственном аппарате предусматривается дальнейшее поэтапное повышение заработной платы и социальных льгот чиновников по мере расширения финансовых возможностей государства. Эта задача актуализируется и с учетом того, что оплата труда государственных служащих пока остается недостаточно конкурентоспособной по сравнению с частным сектором.

Неподкупность государственных служащих и прозрачность их деятельности – основа успешности антикоррупционной политики.

Одной из предпосылок для коррупционных проявлений является также наличие непосредственного контакта чиновника с гражданином. Чем проще и прозрачнее процедура получения государственных услуг, тем меньше уровень коррупции.

В этой связи будут приняты меры по поэтапной передаче ряда государственных функций в негосударственный сектор – саморегулируемым организациям.

Влияние человеческого фактора минимизирует и широкое использование современных информационных технологий.

В результате будет возрастать объем услуг, оказываемых населению в электронном формате, в таком формате, в том числе будет обеспечиваться выдача разрешений.

В базовых отраслях социальной сферы, включая образование и здравоохранение, оказание соответствующих услуг в электронном виде будет способствовать снижению коррупциогенности.

Будет модернизироваться система государственных закупок, которая относится к наиболее коррупционной сфере деятельности. Именно здесь совершается каждое четвертое коррупционное преступление.

Для кардинального улучшения ситуации потребуются такие меры, как закрепление единого оператора, внедрение автоматизированного подбора товаров, совершенствование процедур приема выполненных работ и услуг.

Будут максимально автоматизироваться процедуры оказания государственных услуг, в том числе в таможенной, налоговой сферах, в области сельского хозяйства, земельных отношений, банковской деятельности.

Расширится и перечень государственных услуг, предоставляемых населению по принципу "одного окна" (через ЦОНы).

В целом принцип прозрачности является ключевым фактором в противодействии коррупции и поэтому работа по его внедрению будет проводиться на постоянной, системной основе, в том числе путем мониторинга качества и доступности оказания государственных услуг.

4.2. Внедрение института общественного контроля

Действенным механизмом профилактики коррупции является общественный контроль.Внедрение такого контроля требует не только активизации институтов гражданского общества, но и соответствующего законодательного регулирования.

Принятие Закона "Об общественном контроле" позволило бы впервые создать целостную систему гражданского контроля посредством нормативно-правового закрепления базовых правил его организации и осуществления.

Такой закон призван сыграть важную роль в дальнейшем развитии гражданского общества, институты которого содействуют укреплению авторитета государства и повышению качества работы государственного аппарата.

Будет создана правовая основа для проведения общественных слушаний по вопросам, затрагивающим права и интересы граждан, общественной экспертизы решений государственных органов, для заслушивания отчетов руководителей перед общественностью и участия граждан в работе коллегиальных органов.

Закон будет способствовать как решению собственно антикоррупционных задач, так и других социально значимых вопросов жизнедеятельности общества и государства.

При этом общественный контроль должен быть четко разграничен с контрольными функциями государства в соответствии с требованиями Конституции страны.

Еще одним инструментом обеспечения прозрачности работы государственного аппарата должен стать Закон "О доступе к публичной информации", который закрепит права получателей публичной информации, порядок ее предоставления, учета и использования.

Свободный доступ к публичной информации исключит необходимость излишних контактов населения с чиновниками.

Важнейшим фактором успешной борьбы с коррупцией является возможность граждан непосредственно участвовать в решении вопросов местного значения.

Этому будет способствовать принятие закона, предусматривающего расширение полномочий местного самоуправления.

Населению следует предоставить возможность, прежде всего, участвовать в мониторинге и контроле использования средств по бюджетным программам местного самоуправления.

4.3. Противодействие коррупции в квазигосударственном и частном секторе

По данным международных организаций, опасность коррупции в квазигосударственном и частном секторах вполне сопоставима с ее масштабами в государственном секторе.

В квазигосударственном секторе при бюджете, нередко превосходящем объемы государственных закупок, проблема коррупциогенности внешне не так остра. Однако нынешняя ситуация скорее свидетельствует о недостаточной прозрачности в этом секторе. Поэтому необходимы организационно-правовые механизмы, обеспечивающие подотчетность, подконтрольность и прозрачность процедур принятия решений в этом секторе.

Вхождение Казахстана в число 30-ти наиболее развитых стран мира возможно лишь при соблюдении современных принципов деловой этики и добросовестного ведения бизнеса.

Действующая Национальная палата предпринимателей, наряду с защитой интересов отечественного бизнеса, должна нести свою долю ответственности за его прозрачность и неподкупность и принимать меры по противодействию коррупции в корпоративном секторе.

Первый шаг на этом пути уже сделан – разработана Антикоррупционная хартия бизнеса. В ней провозглашены основные принципы и постулаты свободного от коррупции частного предпринимательства Казахстана.

Предстоит принять ряд других антикоррупционных мер в различных сферах финансово-хозяйственной деятельности.

Также будут предприняты меры по созданию условий для обеспечения прозрачности при оказании услуг гражданам субъектами квазигосударственного и частного сектора.

Это, в том числе, расширение использования электронных технологий в банковской сфере, установление четких критериев для определения тарифов в сфере естественных монополий, сокращение участия государства в строительной отрасли и других отраслях экономики.

В то же время борьба с коррупционными проявлениями в частном секторе должна вестись таким образом, чтобы она не влекла ухудшения инвестиционного климата и рисков для предпринимателей.

4.4. Предупреждение коррупции в судебных и правоохранительных органах

Эффективность антикоррупционной политики государства в первую очередь зависит от системы обеспечения верховенства права, основным звеном которой является безупречная система правосудия.

Для повышения доверия к судебной системе, улучшения качества отправления правосудия будут приняты меры по исключению коррупции в деятельности судей, в том числе путем ужесточения требований к кандидатам в судьи.

Упрощение судопроизводства, повышение его оперативности, автоматизация деятельности судов позволит обеспечить свободный доступ к правосудию, повысить прозрачность в деятельности судебной системы.

Приоритеты в работе правоохранительной системы должны быть смещены с выявления совершенных преступлений на их профилактику и предупреждение.

В кадровой политике правоохранительных органов необходимо внедрить механизмы конкурсного отбора и принцип меритократии, действующие в системе административной государственной службы.

Будут усовершенствованы процедуры аттестации и тестирования сотрудников, введен запрет на их перевод без использования кадрового резерва.

В сфере правоохранительной деятельности коррупционная среда также может возникать при контактах сотрудников силовых структур с гражданами.

Решение данной проблемы в значительной мере зависит от чистоты рядов правоохранителей, от дальнейшего внедрения новых технологий и автоматизации соответствующих процедур.

Только свободные от коррупции органы правопорядка способны эффективно защищать права граждан, интересы общества и государства.

Доверие населения должно стать главным критерием оценки правоохранительной деятельности.

4.5. Формирование уровня антикоррупционной культуры

Предусмотренный настоящей Стратегией комплекс антикоррупционных мер должен сопровождаться широким участием общественности.

Только тесное партнерство государства и общества позволят успешно противостоять коррупции.

Без поддержки общества антикоррупционные меры, проводимые сверху, дают только частичный эффект.

Нетерпимое отношение к коррупции должно стать гражданской позицией каждого казахстанца, а честность и неподкупность – нормой поведения.

Без наличия у граждан антикоррупционной культуры, стойкого иммунитета к коррупции, ее публичного порицания невозможно достижение желаемого результата. Каждый казахстанец, каждая семья должны понимать, что борьба с коррупцией – дело всего общества.

Принципиально важную роль в формировании антикоррупционной культуры играет работа с подрастающим поколением. Только внедрение с самого раннего возраста антикоррупционных стандартов поведения позволит искоренить это социальное зло.

Важно с детства воспитывать личность в духе казахстанского патриотизма и неприятия коррупции.

Обучающими антикоррупционными курсами следует охватить все учебные заведения, государственные органы и в целом гражданское общество.

При всей массовости делать это следует на профессиональной основе, используя специалистов различных отраслей, которые смогут доступно и квалифицированно раскрыть механизмы получения гражданами государственных услуг, защиты своих прав и законных интересов.

Средства массовой информации призваны обеспечить атмосферу общественного неприятия коррупции, способствовать формированию активной гражданской позиции казахстанцев, их деятельному участию в деле противодействия коррупции.

Нередко коррупционные правонарушения являются следствием слабой правовой грамотности граждан при реализации своих прав и законных интересов.

Необходимо добиваться кардинального искоренения правового нигилизма в обществе.

Выправить ситуацию призвана масштабная разъяснительная работа среди населения, систематичная и кропотливая деятельность по повышению правовой культуры граждан с учетом их возрастных, профессиональных и иных особенностей.

В Казахстане, по примеру зарубежных стран, введено материальное поощрение граждан, сообщающих о фактах коррупции. Этот механизм показывает свою действенность. Благодаря принципиальной позиции наших граждан предотвращено немало коррупционных правонарушений. Необходимо и дальше работать в этом направлении.

Антикоррупционная этика и культура казахстанского общества должна формироваться в контексте идеологии "Мәңгілік ел". Гармоничное сочетание традиционных духовных ценностей и лучших международных стандартов позволит воссоздать каноны правомерного поведения граждан.

Осознание и неприятие коррупции как чуждого национальной культуре явления – основа антикоррупционной культуры нашего общества.

4.6. Развитие международного сотрудничества по вопросам противодействия коррупции

Казахстан будет расширять и углублять международное сотрудничество в вопросах противодействия коррупции.

Эффективная внешнеполитическая деятельность Казахстана как полноправного субъекта международного права, результатом которой является, в том числе присоединение к Конвенции ООН против коррупции, к другим документам в этой области, обеспечивает активное участие нашей страны в процессах международного противодействия коррупции.

С одной стороны, это создает стимулы для использования лучшей антикоррупционной практики, с другой – расширяет возможности сотрудничества с зарубежными странами.

Нашим государством заключен целый ряд соглашений по оказанию взаимной правовой помощи, экстрадиции преступников и возврату активов.

Совершенствованию нашей антикоррупционной политики будет способствовать и взаимодействие с Европейским Союзом, использование зарубежного опыта, но с учетом нашей специфики и национального законодательства.

Требуют особого внимания офшорные зоны, через которые выводится за рубеж и легализуется капитал, в том числе нередко сомнительного происхождения. Подписание соответствующих международных соглашений и договоров позволит обеспечить прозрачность деятельности офшорных компаний.

Будет продолжена практика проведения международных антикоррупционных мероприятий, участия в авторитетных международных организациях. Наша страна намерена оставаться авторитетной диалоговой площадкой для обсуждения вопросов борьбы с транснациональной коррупцией.

5. Мониторинг и оценка реализации Стратегии

Головным в механизме реализации Антикоррупционной стратегии станет уполномоченный орган по противодействию коррупции, а участвовать в исполнении Стратегии будут все государственные органы, организации и учреждения, компании с государственным участием, политические партии и другие общественные объединения и в целом гражданское общество.

Поэтапная реализация положений Стратегии будет обеспечиваться Планом мероприятий, который будет утверждаться Правительством по согласованию с Администрацией Президента.

Необходимым условием достижения целей Стратегии является мониторинг и оценка ее исполнения, подразделяемые на внутренний и внешний.

Внутренний мониторинг и оценка исполнения будут проводиться непосредственно исполнителем соответствующего мероприятия, внешний – специально созданной мониторинговой группой, куда войдут представители заинтересованных государственных органов, общественности и средств массовой информации.

Условием надлежащего мониторинга и оценки состояния реализации Антикоррупционной стратегии является его открытость.

Отчеты о ходе исполнения соответствующих мероприятий в обязательном порядке будут доводиться до сведения населения в целях получения внешней оценки и учета общественного мнения.

Оценка и мнение общественности будут учитываться на последующих этапах реализации Стратегии.

Завершающей стадией исполнения Антикоррупционной стратегии будет внесение соответствующего отчета на рассмотрение Главе государства.

Ежегодный Национальный отчет о реализации документа подлежит размещению в средствах массовой информации.

Дата копирования: 10.09.2021Указ Президента РК от 26.12.2014 № 986